Kącik wiedzy logopedycznej
Informacje dotyczące terapii
Na czym polega diagnoza logopedyczna?
Pierwsze spotkanie z logopedą
Pierwsza wizyta polega na rozmowie z rodzicem, która dotyczy rozwoju mowy dziecka, rozwoju ruchowego i przebytych chorób; oraz na zabawie i obserwacji dziecka.
I Etap
Rozmowa z rodzicem/opiekunem
Przykładowe pytania, które zadaje rodzicom podczas pierwszego spotkania:
-Czy w trakcie ciąży matka przyjmowała leki?
-W którym tygodniu ciąży urodziło się dziecko?
-Jak przebiegał poród? Rodzaj porodu?
-Jaki był stan zdrowia noworodka?
-W jaki sposób dziecko było karmione – pierś czy butelka? Jak długo?
-Czy dziecko miało problem ze ssaniem?
-Do kiedy był smoczek?
-Jak przebiegał rozwój ruchowy i emocjonalny dziecka?
- Czy zaobserwowaliście Państwo jakiekolwiek opóźnienia w rozwoju dziecka?
- Kiedy dziecko zaczęło siadać?
- Czy dziecko raczkowało/kiedy?
- Kiedy pojawiły się pierwsze kroki/chodzenie?
-Rozwój mowy dziecka:
- Kiedy pojawiło się głużenie i gaworzenie?
- Kiedy pojawiły się pierwsze wyrazy?
- Kiedy pojawiły się pierwsze zdania?
-Czy dziecko często choruje (przeziębienia, anginy, zapalenia uszu)?
-Czy dziecko przebywało w szpitalu, miało operacje?
-Jak często przyjmuje antybiotyki?
-Czy w rodzinie występowały wady wymowy i opóźnienia?
-Czym dziecko najchętniej się bawi?
-Jakie są zainteresowania dziecka/ ulubiona bajka/zabawka?
-Jak długo spędza czas przed ekranem telewizora/tabletu/telefonu?
-Czy dziecko ma problemy w przedszkolu/ w szkole?
-Czy dziecko chętnie zagląda do książeczek?
II Etap
Zabawa – obserwacja – diagnoza
Po rozmowie z rodzicem/opiekunem przeprowadzam badanie rozumienia mowy, nadawania mowy, stanu narządów mowy, artykulacji i sprawności narządów artykulacyjnych.
Diagnoza logopedyczna polega w dużej mierze na obserwacji dziecka podczas swobodnej i kierowanej zabawy, tak aby zainteresować i zachęcić je do dalszej współpracy. W trakcie całego badania obserwuje swobodne, samodzielne wypowiadanie się dziecka, które świadczy o rozwoju słownika dziecka, sprawdzam także poziom jego rozumienia poleceń, zachowanie, słuch fizjologiczny oraz słuch fonematyczny.
W zależności od indywidualnych potrzeb dziecka wykonuję również badania uzupełniające obejmujące ocenę motoryki małej i dużej, sprawności grafomotorycznej, percepcji wzrokowej, koordynacji wzrokowo-ruchowej oraz modelu lateralizacji.
Dodatkowe informację:
- Czas diagnozy:
Diagnoza trwa około 2-3 godzin (2-3 spotkania)
- Diagnoza i opinia:
Przeprowadzenie szczegółowej diagnozy logopedycznie jest podstawą do opracowania opinii i zaplanowania terapii oraz przekazania rodzicom wskazówek wspierających rozwój mowy dziecka.
- Weź ze sobą:
Wyniki badań audiologicznych (słuchu) oraz badań neurologicznych, jeśli z jakiś przyczyn były przeprowadzone,
Orzeczenie z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej,
Opinię z przedszkola, bądź opinię innych specjalistów.
Jeśli dziecko uczęszczało wcześniej na zajęcia logopedyczne to zabierz ze sobą zeszyt, do którego były wklejane ćwiczenia do pracy w domu.
Rodzaje terapii logopedycznej
Terapia wad wymowy (dyslalia)
Terapia zaburzeń mowy i komunikacji:
- Autyzm
- Zespół Aspergera
- Dysleksja
- Niezakończony i Opóźnionym rozwój mowy
- Alalia i Afazja
- Mózgowe porażenie dziecięce
- Niepełnosprawność intelektualna
- Zespół Downa
- Nadpobudliwość psychoruchowa (ADHD)
- Dwujęzyczność
- Jąkanie
- FAS
- Rozszczep warg i podniebienia
Nauka czytania
Masaż logopedyczny
Wspomaganie leczenia ortodontycznego
Przygotowanie do nauki szkolnej
Terapia ręki
Zajęcia logorytmiczne
Etapy terapii logopedycznej
Jak wygląda terapia logopedyczna?
Przebieg terapii logopedycznej
Terapia logopedyczna to proces zindywidualizowany. Zależy przede wszystkim od diagnozy i dziecka, jego wieku oraz możliwości. Obejmuje wszelkie działanie profilaktyczne, diagnostyczne oraz terapeutyczne, zmierzające do zapobiegania, ograniczania oraz usuwania wad wymowy.
Zajęcia prowadzę w formie zabawy, wykorzystuje do terapii najnowocześniejsze pomoce, gry dydaktyczne i programy komputerowe, dzięki czemu są one niezwykle interesujące dla dzieci. Podczas terapii staram się wywołać u dzieci prawidłowe wzorce wymowy, poszerzam słownik dziecka oraz podnoszę sprawność językową.
Zajęcia logopedyczne odbywają się raz w tygodniu i trwają około 50 minut.
Każde spotkanie kończy się przekazaniem rodzicowi wskazówek i zaleceń do dalszej pracy w domu. W razie potrzeby rodzic uczestniczy w zajęciach logopedycznych, obserwując nasze działania.
Terapia logopedyczna składa się z czterech etapów:
Etap przygotowawczy to ćwiczenia oddechowe, fonacyjne, słuchowe, emisyjne oraz usprawniające motorykę artykulacyjną, czyli m.in. język, wargi, podniebienie miękkie.
Przy obniżonym napięciu mięśni twarzy oraz słabo rozwiniętej mimice wykonuje masaż logopedyczny twarzy za pomocą masażera wieloigłowego Lyapko.
Etap właściwy to wywoływanie głoski w izolacji, czyli uświadomienie i pokazanie dziecku jak przebiega wymowa tejże głoski, jak układa się język, wargi, jak się dmucha podczas wymowy. Następnie wymawiamy daną głoskę bez sąsiedztwa innych głosek np. sssssssssssss.
Etap utrwalania głoski w sylabach, logotomach, wyrazach, zestawieniach wyrazowych, zdaniach, rymowankach i wierszykach.
Ostatni etap to automatyzacja wymowy, czyli używanie nowej głoski w codziennych sytuacjach, w mowie spontanicznej.
Dodatkowo podczas terapii logopedycznej stosuje ćwiczenia logorytmiczne, tematyczne, usprawniającą motorykę małą i dużą, relaksacyjne oraz bajkoterapię.
Czas zajęć oraz rodzaj ćwiczeń dopasowuje do indywidualnych predyspozycji, zainteresowań i potrzeb dziecka.
Jakie są najczęściej spotykane wady wymowy u dzieci?
Najczęstszą wadą wymowy spotykaną u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym jest dyslalia. To wszelkie nieprawidłowości związane z niepoprawnym wymawianiem jednej, kilku lub wszystkich głosek oraz zastępowanie głosek trudniejszych do wymówienia głoskami łatwiejszymi.
Rodzaje dyslalii:
- Sygmatyzm, czyli tzw. seplenienie. Polega na nieprawidłowej artykulacji głosek s, z, c, dz lub sz, ż, cz, dż oraz ś, ź, ć, dź. Przyczynami seplenienia może być: nieprawidłowa budowa narządów mowy, upośledzony słuch, naśladownictwo, nieprawidłowy zgryz oraz niesprawność języka i warg.
- Rotacyzm, tzw. reranie jest to nieprawidłowa artykulacja głoski r. Głoska r może być też zastępowana głoską l lub j np. rower – lowel, jowel. Przyczyną nieprawidłowej wymowy głoski r może być między innymi budowa anatomiczna języka (np. zbyt krótkie wędzidełko), obniżony poziom słuchu, słaba zdolność koncentracji uwagi na dźwiękach mowy, opóźniony rozwój ruchowy, opóźniony rozwój umysłowy i nieprawidłowe wzorce wymowy z otoczenia dziecka.
- Mowa bezdźwięczna to zastępowanie głosek dźwięcznych ich bezdźwięcznymi odpowiednikami np.: zamiast b dziecko wymawia p (bułka – półka), zamiast głoski d wymawiane jest t (domek – tomek), głoska w wymawiana jest jako głoska f (wafel – fafel). Przyczyną mowy bezdźwięcznej są zaburzenia słuchu fonematycznego.
- Kappacyzm, to nieprawidłowa artykulacja głoski k (kura-tura).
- Gammacyzm polega na wadliwej artykulacji głoski g (góra – dóra; gitara – ditara).
- Lambdacyzm to nieprawidłowa artykulacja głoski l (lalka – jajka; las- as).
Przyczyną kappacyzmu, gammacyzmu jest niewłaściwa praca tylnej części języka oraz niewielka sprawność ruchowa języka, a lambdacyzmu brak pionizacji języka, czyli unoszenia go do góry oraz zaburzenia kinestezji artykulacyjnej tj. czucia ułożenia narządów mowy.
Inne wady wymowy i zaburzenia występujące u dzieci:
-
- Opóźniony rozwój mowy, mówimy o nim wtedy, gdy mowa dziecka i jej kolejne etapy pojawia się z około półrocznym lub większym opóźnieniem w porównaniu z innymi, prawidłowo rozwijającymi się dziećmi. Zasób słownictwa oraz znajomość pojęć również są na niższym poziomie niż u rówieśników
- Ankyloglosja, tzw. krótkie wędzidełko ograniczające ruchomość przedniej i środkowej części języka. W okresie rozwoju mowy niepełna sprawność języka powoduje i utrwala nieprawidłową wymowę głosek: r, sz, ż, cz, dż, ś, ź, ć, dź, s, z, c, dz, l, t, d, n.
- Jąkanie to zaburzenie płynności, tempa i rytmu mówienia spowodowane nadmiernym napięciem mięśni oddechowych, fonacyjnych i artykulacyjnych.
- Dysleksja to specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym. Uwarunkowana jest m.in. nieprawidłowym funkcjonowaniem układu nerwowego.
Etapy prawidłowego rozwoju mowy
Rozwój mowy nie przebiega u wszystkich dzieci jednakowo. Dzieci przechodzą te same fazy rozwoju w tej samej kolejności, zróżnicowane jest jednak tempo rozwoju, a każda nabyta sprawność zależy od dojrzałości i gotowości układu nerwowego. Niejednakowa jest też kolejność przyswajania przez dziecko poszczególnych głosek. Na stopień rozwoju mowy wpływu wiele czynników m.in. budowa narządów mowy, słuchu oraz środowiska, w którym się wychowuje. Bardzo ważna jest obserwacja dziecka na każdym jego etapie rozwoju.
Rozwój mowy odbywa się okresami, które mają swój charakterystyczny czas występowania. Nie może on odbiegać w znaczący sposób od norm przedstawionych przeze mnie w poniższej tabeli.
| WIEK DZIECKA | ARTYKULACJA GŁOSEK |
| Okres melodii – do 1 roku życia | |
| 1-2 miesiąca życia | Krzyk |
| 2-5 miesiąca życia | Głużenie- dziecko wydaje przypadkowe dźwięki zbliżone do dźwięków mowy.
Odwraca wzrok w kierunku źródła dźwięku. |
| 6-8 miesiąca życia | Gaworzenie- dziecko wymawia coraz więcej prostych dźwięków i odtwarza zasłyszane. |
| 9-12 miesięcy życia | Dziecko rozumie więcej, niż potrafi wypowiedzieć. Reaguje na swoje imię i ze zrozumieniem powtarza proste słowa, dźwięki oraz wyrazy dźwiękonaśladowcze i sylaby. |
| Okres wyrazu | |
| od 1 do 2 roku życia | Pojawiają się pierwsze wyrazy: mama, tata, baba. Dziecko wymawia samogłoski [a, o, e, u, i] oraz spółgłoski: [p, pi, b, bi, m, mi, d, t, n]. |
| Okres zdania | |
| od 2 do 3 roku życia | Dziecko wypowiada pierwsze proste zdania.
Następuje znaczny przyrost ilościowy słów od 300 w wieku 2 lat do 1000 w wieku 3 lat. Dziecko wymawia wszystkie samogłoski ustne [a, o, u ,e, i, y], czasem nosowe [ą, ę], spółgłoski [p, b, m, f, w, k, g, h, t, d, n, l]. Pod konie tego okresu pojawiają się głoski: [s, z, c, dz]. |
| Okres swoistej mowy dziecięcej | |
| 3 rok życia | Dziecko mówi zrozumiale, ale często przestawia głoski lub sylaby.
Dziecko powinno wymawiać prawidłowo głoski : [i, y, e, ę, a, o , ą, u, p, pi, b, bi, m, mi, f, fi, w, wi, k, ki, g, gi, ch, t, d, n, ni, l, li, ł, j, ś, ź, ć, dź]. |
| 4 rok życia | Dziecko powinno wymawiać prawidłowo głoski: [s, z, c, dz]. |
| 5- 6 rok życia | Utrwalone i prawidłowo artykułowane są głoski: [sz, ż, cz, dż] oraz od
ok. 6 roku życia głoska [r]. |
| 7 rok życia | Mowa dziecka jest w pełni rozwinięta. |